Νομικό καθεστώς προστασίας διατηρητέων, παραδοσιακών οικισμών κ.α.

Στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων της η Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Υποδομών και ειδικότερα το Τμήμα Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων ασχολείται μεταξύ άλλων με τον χαρακτηρισμό κτιρίων ως διατηρητέα, με τον χαρακτηρισμό οικισμών ως παραδοσιακούς, με τον χαρακτηρισμό τοπίων ιδιαίτερου κάλλους καθώς με τον χαρακτηρισμό τόπων ως ιστορικούς.

Α. Παραδοσιακοί Οικισμοί

1. Νομικό Καθεστώς Προστασίας

α. Τα άρθρα 3 και 4 του Ν. 1577/1985 ( Α 210) « Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός», όπως αυτός τροποποιήθηκε με το Ν. 2831/2000 (Α140) «Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός» και άλλες πολεοδομικές διατάξεις.

β. Νόμος υπ. αριθμ. 2508 άρθρο 25 παρ. 9β ΦΕΚ Α´ 124/13-6-1997 «Βιώσιμη οικιστική ανάπτυξη των πόλεων και οικισμών της χώρας»

γ. Το από 19-10-78 Προεδρικό  Διάταγμα (Δ 594/13-11-78) «Περί χαρακτηρισμού ως παραδοσιακών οικισμών και καθορισμού των όρων και περιορισμών δομήσεως των οικοπέδων αυτών».

δ. Το Π.Δ. 358/86 (Α158) «καθορισμός αρμοδιοτήτων Υπουργείου Βόρειας Ελλάδας).

ε. Το ΠΔ/1-10-82 (ΦΕΚ 570/τ.Δ/30-11-82) «καθορισμός όρων και περιορισμών δόμησης του οικισμού Χώρας Σαμοθράκης»

στ. Το από 26-1-1990 Προεδρικό Διάταγμα (ΦΕΚ 115/τ.Δ/ 8-3-1990) «έγκριση πολεοδομικής μελέτης Χώρας Σαμοθράκης».

ζ. Τα Προεδρικά Διατάγματα για την άνω Πόλη

ΠΔ/ 12-3-1979 ΦΕΚ 197 Δ´/2-4-79

Π.Δ/ 17-5-1979 ΦΕΚ 313Δ´/31-5-79

ΠΔ/7-10-1980 ΦΕΚ 611Δ´/ 6-11-1980

ΠΔ/28-11-1985 ΦΕΚ 27Δ´/ 13-2-1986

Π.Δ/ 12-10-1995 ΦΕΚ 924 Δ´/ 7-11-95

Π Δ/ 7-12-1999 ΦΕΚ 904Δ´/21-12-99

η. Το από 29-3-1995 Π.Δ. (ΦΕΚ 248 Δ´/18-4-1995) «Χαρακτηρισμός του τομέα Α´ του οικισμού ΑΘΥΤΟΥ Ν. Χαλκιδικής ως παραδοσιακού και επιβολής ειδικών όρων και περιορισμών δόμησης».

θ. Το από 21-1-95 Π. Δ. (ΦΕΚ 74 Δ´/14-2-1995) «Χαρακτηρισμός οικισμού Σωτήρος Θάσου ως παραδοσιακού και επιβολή ειδικών όρων και περιορισμών δόμησης.

ι.  Τα οικεία Διατάγματα, με τα οποία χαρακτηρίζονται οι οικισμοί ως παραδοσιακοί  ή παραδοσιακά σύνολα.

ια .Οι ειδικές αποφάσεις χαρακτηρισμού κτιρίων εντός του παραδοσιακού οικισμού ή συνόλου, οι οποίες καθορίζουν όρους και περιορισμούς δόμησης και χρήσης. Αυτές αφορούν το κτίριο και μόνον και όχι το σύνολο του οικισμού.

ιβ. Εάν οι παραδοσιακοί οικισμοί είναι και ιστορικοί τόποι χαρακτηρισμένοι από το ΥΠ.ΠΟ., τότε η έγκριση από το ΥΠ.ΠΟ. προηγείται από την άδεια των υπολοίπων αρχών (άρθρο 10 παρ. 6  Ν. 3028). Για την έκδοση Π. Δ. της παραγράφου 8, άρθρου 10 του ιδίου Νόμου, η αρμοδιότητα του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. ασκείται από του Υ.ΜΑ.Θ. για τις περιοχές της Μακεδονίας – Θράκης. 

Β. Χώροι, τόποι, τοπία ιδιαιτέρου κάλλους καθώς και ζώνες προστασίας εντός ή εκτός οικισμών

1. Νομικό Καθεστώς Προστασίας:

α.   Ο Ν. 1577/85 όπως αυτός τροποποιήθηκε με το Ν. 2831/2000 (Α140).

β.  Π.Δ. 30-4-84 ΦΕΚ τ.Α. 54/30-4-84

γ. Απόφαση ΥΜΑΘ 1964/10-12-1991 ΦΕΚ 11Δ´/14-1-1992 «Χαρακτηρισμός ως τοπίου ιδιαίτερου φυσικού κάλλους της ευρύτερης περιοχής των συνόρων του Αγίου Όρους, μέχρι τα διοικητικά όρια του Δήμου Ιερισσού και των νήσων Αμμολιανής του Ν. Χαλκιδικής».

δ.   Απόφαση ΥΜΑΘ 51/31-1-1992 «Χαρακτηρισμός ως τοπίου ιδιαίτερου φυσικού κάλλους της ευρύτερης περιοχής των συνόρων του Αγίου Όρους, μέχρι τα διοικητικά όρια του Δήμου Ιερισσού και των νήσων Αμμολιανής του Ν. Χαλκιδικής».

ε    Απόφαση ΥΜΑΘ 1391/17-11-1992 ΦΕΚ 1331Δ/18-12-92«Χαρακτηρισμός ως τοπίου ιδιαίτερου φυσικού κάλλους περιοχής της κοινότητας Αφύτου (Τομέας Δ) Ν. Χαλκιδικής.

στ. Απόφαση ΥΜΑΘ 8383/92/28-1-93 ΦΕΚ 79Δ/17-2-93 «χαρακτηρισμός της ευρύτερης περιοχής του αρχαιολογικού χώρου Βεργίνας – Παλατιτσίων Ν. Ημαθίας ως τοπίου ιδιαίτερου φυσικού κάλλους».

ζ.   Π.Δ./25-7-95 ΦΕΚ 600Δ/9-8-95 «έγκριση πολεοδομικής μελέτης της έκτασης ιδιοκτησίας ΝΗΡΕΑΣ Α.Ε. στη θέση «Όρια Κοινότητας Ν. Ρόδα» ή «Μπαλμπανά» του δήμου Ιερισσού Ν. Χαλκιδικής»

η.   Απόφαση ΥΜΑΘ     1171 /13-3-1997 ΦΕΚΔ 275/7-4-97 «χαρακτηρισμός ως ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους της περιοχής του ορεινού όγκου Λαϊλιά»

θ.   Απόφαση ΥΜΑΘ 1221/29-4-2002  ΦΕΚΔ 428/24-5-2002 «Χαρακτηρισμός ζωνών ιδιαίτερου φυσικού κάλλους …….εντός του εγκεκριμένου Ρ.Σ. της πόλης Νάουσας του Ν. Ημαθίας»

ι.    Απόφαση ΥΜΑΘ 569/17-2-2003 ΦΕΚ Δ 215/12-3-2003 « Χαρακτηρισμός ως ζώνης ιδιαιτέρου κάλλους που περιβάλλει στοιχεία αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της κοίτης και των οχθών του Τριποτάμου – Μπαρμπούτας που περιλαμβάνονται εντός του ρυμοτομικού Σχεδίου της Βέροιας Ν. Ημαθίας.

ια.  Το οικείο Διάταγμα χαρακτηρισμού του τοπίου ή τόπου ιδιαιτέρου ή αισθητικού φυσικού κάλλους και οι ειδικές διατάξεις, που περιλαμβάνονται σ’ αυτό.

ιβ.  Οι όροι και περιορισμοί, που καθορίζονται από τυχόν συμβάσεις προστασίας του τόπου (Ramsar, Natura,  κλπ. ) εάν ο τόπος περιλαμβάνεται σ’ αυτές.

ιγ.  Τα οικεία Διατάγματα και Αποφάσεις, που ισχύουν για τις περιοχές που εμπίπτουν στα όρια του τοπίου ή τόπου και δεν έχουν τροποποιηθεί από το Π. Δ. ή την απόφαση χαρακτηρισμού του τοπίου ιδιαίτερου κάλλους.

ιδ.  Ειδικά για την περιοχή των συνόρων του Αγίου Όρους ισχύει η 51/31-1-1992 απόφαση του Υπουργού Μακεδονίας – Θράκης ως προς τους ειδικούς όρους δόμησης με τις παρακάτω τροποποιήσεις:

ιε.  Οι μελέτες θα εξετάζονται από την αρμόδια κατά τόπο ΕΠΑΕ, δεν θα υποβάλλονται προς έγκριση στο ΥΜΑΘ και θα εγκρίνονται από τις οικείες πολεοδομικές αρχές, κατά το πνεύμα των όρων δόμησης που αναφέρονται στην παραπάνω απόφαση. Θα υποβάλλονται μόνο μελέτες σημαντικών κτιρίων ή συγκροτημάτων.

Γ.  Ιστορικοί τόποι

1. Νομικό Καθεστώς προστασίας

α.   Νόμος 3028/2002 Για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής  Κληρονομιάς (ΦΕΚ 153/τ.Α/28-6-2002)

β.    Για τους ιστορικούς τόπους στην περιοχή αρμοδιότητός του το Υπουργείο μας έχει   εκδώσει:

1)      Για τη συνοικία «Βαρόσι» του Δήμου ´Εδεσσας Προεδρικό Διάταγμα για έγκριση της μελέτης ανάπλασης όπου και καθορίζονται ειδικοί όροι  και περιορισμοί δόμησης ως και κτιριοδομικό κανονισμό (ΦΕΚ 401Δ/22-4-92)

2)      Για τις διατηρητέες περιοχές της Βέροιας Προεδρικό Διάταγμα για έγκριση μελέτης αναθεώρησης του ρυμοτομικού σχεδίου, όπου και καθορίζονται ειδικοί όροι και περιορισμοί δόμησης ως και κτιριοδομικό κανονισμό (ΦΕΚ 1209Δ´/ 28-9-93)

3)      Υπ´ αριθμό 5650/8-11-94 (ΦΕΚ 1217Δ´/ 22-11-94) Υπουργική απόφαση « Χαρακτηρισμός κτιρίων στα Λαδάδικα Θες/νίκης και επιβολή ειδικού κανονισμού προστασίας και περιορισμών και χρήσεων.

4)      Π.Δ./26-3-96 ( ΦΕΚ 391/τ.Δ´/19-4-96) « Τροποποίηση του εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου κοινότητας Ν. Ποτίδαιας Νομού Χαλκιδικής και επιβολή ειδικών όρων δόμησης.

5)      ΠΔ/ 11-9-96 (ΦΕΚ 1037/τ.Δ/ 11-9-96) « έγκριση μελέτης αναθεώρησης ρυμοτομικού Σχεδίου του οριοθετημένου τμήματος του οικισμού παλιάς Ξάνθης, επιβολή ειδικών όρων και περιορισμών δομήσεως και λοιπές πολεοδομικές ρυθμίσεις»

6)      Π.Δ./11-10-96 ( ΦΕΚ 1316/τ.Δ/12-11-96) « Περί έγκρισης Πολεοδομικής Μελέτης Επέκτασης – Αναθεώρησης της πόλης Σιάτιστας του Νομού Κοζάνης και επιβολής ειδικών όρων δόμησης»

7)      Π.Δ/22-4-97 (ΦΕΚ 374/τ.Δ/13-5-97) « έγκριση  τροποποίησης του ρυμοτομικού Σχεδίου του ιστορικού τόπου «Λαδάδικα» Θεσσαλονίκης»

8)      Π.Δ./16-4-98 (ΦΕΚ 331/τ.Δ/20-5-98) « Τροποποίηση ρυμοτομικού σχεδίου για την πεζοδρόμηση της οδού Κλεισούρας στη Θεσσαλονίκη»     

9)      Π.Δ/18-11-98 (ΦΕΚ 28/τ.Δ/25-1-99) « Περί Αναθεωρήσεως του Ρυμοτομικού Σχεδίου του Ιστορικού Κέντρου της πόλης Δράμας και καθορισμός όρων και περιορισμών δόμησης αυτού»

10)  Υπ´ αριθμό 3963/13-1-99 Απόφαση ΥΜΑΘ  (ΦΕΚ   85/τ.Δ/11-2-1999)   «καθορισμός πυκνοδομημένων περιοχών εντός του ρυμοτομικού σχεδίου του παραδοσιακού οικισμού Σιάτιστας του Νομού Κοζάνης».

11)  .Υ.Α. 4590/4-8-99 (ΦΕΚ 662/τ.Δ/13-9-99) «Καθορισμός ειδικών χρήσεων των διατηρητέων κτιρίων του μνημειακού άξονα της οδού Αριστοτέλους της Θεσσαλονίκης από το ύψος της οδού Μητροπόλεως μέχρι το ύψος της οδού Εγνατίας και έγκριση κανονισμού λειτουργίας των χρήσεων αυτών»

12)  Π.Δ/ 18-2-2000 (ΦΕΚ 134/τ.Δ/15-3-2000) «Περί τροποποιήσεως του από 20-9-1993  Προεδρικού Διατάγματος (ΦΕΚ Δ´1209/28-9-93 )  έγκριση Μελέτης αναθεώρησης του Ρυμοτομικού Σχεδίου των διατηρητέων περιοχών Κυριώτισσας – Μπαρμπούτας – Παναγίας Δεξιάς – Κοντογεωργάκη του Δήμου Βέροιας (Ν. Ημαθίας) και καθορισμός χρήσεων, όρων και περιορισμών δομήσεως αυτών», για την ανέγερση του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού

13)  Π.Δ. 28-3-2001 (ΦΕΚ 273/τ.Δ/11-4-2001) «Καθορισμός ειδικών χρήσεων γης και κανονισμός λειτουργίας των αγορών «Βατικιώτη», «Βλάλη», «Μπεζεστένι» του ιστορικού εμπορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης.

Δ. Διατηρητέα κτίρια κάθε μορφής προστασίας

1.Νομικό Καθεστώς Προστασίας

α)  Ο Ν. 1577/85  όπως αυτός τροποποιήθηκε με το Ν. 2831/2000 (Α140).

β) Το ΠΔ/ 15-4-88 ΦΕΚ 317 Δ/28-4-88 «Διατήρηση επισκευή ή ανακατασκευή
  αρχιτεκτονικών, καλλιτεχνικών και στατικών στοιχείων διατηρητέων κτιρίων».

γ) Ισχύει το Διάταγμα των όρων δόμησης της περιοχής, όπου βρίσκεται το διατηρητέο.

δ)  Πέρα και πάνω από τα παραπάνω ισχύει η ατομική απόφαση του χαρακτηρισμού του κτιρίου ως διατηρητέου, στην οποία αναγράφονται όλοι οι όροι και περιορισμοί δόμησης ή χρήσης.

ε)  Σημειωτέον η απόφαση αυτή, η οποία θεσπίζει ειδικούς όρους και περιορισμούς δόμησης και καθορίζει χρήσεις κατά παρέκκλιση από τις διατάξεις  του Ν1577/85 καθώς και από κάθε άλλη γενική ή ειδική  διάταξη  υπερισχύει πάσης άλλης διάταξης, που αφορά το υπόψη διατηρητέο κτίριο.

στ) Το Υ.ΜΑ.Θ. μπορεί να καθορίζει και συμπληρωματικούς ειδικούς όρους και περιορισμούς δόμησης ή και χρήσης στα διατηρητέα κτίρια, που έχουν κηρυχθεί με προηγούμενες αποφάσεις προκειμένου να αναδειχθεί το επιζητούμενο αποτέλεσμα από κάθε διατηρητέο κτίριο. 

Ε. Κτίρια προτεινόμενα για χαρακτηρισμό

1. Νομικό Καθεστώς Προστασίας

Ισχύει εδώ το άρθρο 4 Ν. 1577/85 όπως αυτός αντικαταστάθηκε με το άρθρο 3 Ν. 2831/2000 (Α140). Όλα τα κτίρια, που έχουν προταθεί για διατήρηση από τις κατά τόπους ΕΠΑ αλλά και από κάθε είδους πολεοδομικά σχέδια και μελέτες βρίσκονται σε ένα καθεστώς μεταβατικό. Για την οριστική τους τύχη κρίνονται σε δεύτερο βαθμό από το ΥΜΑΘ. Η κρίση αυτή γίνεται είτε σε στρατηγικό επίπεδο, όπως έγινε με την περίπτωση της Νάουσας, όπου εξετάστηκαν όλα τα κτίρια και έχει επιλεγεί από αυτά ένας αριθμός για διατήρηση και έχουν χαρακτηρισθεί, είτε το κάθε κτίριο κρίνεται χωριστά μόλις υποβληθεί αίτηση και μελέτη κατεδάφισης στην οικεία  πολεοδομική αρχή. Η τελευταία υποβάλλει το φάκελο στο Υ.ΜΑ.Θ., το οποίο αποφασίζει τελεσιδίκως εάν κατεδαφισθεί το υπόψη κτίριο ή εάν χαρακτηρισθεί ως διατηρητέο οπότε προχωρεί προς την κατεύθυνση αυτή.

Στ. Κτίρια σε όμορα ακίνητα (οικόπεδα) διατηρητέων κτιρίων.

1. Νομικό Καθεστώς Προστασίας

Ισχύει εδώ το άρθρο 4 Ν. 1577/85 όπως αυτός τροποποιήθηκε με το Ν. 2831/2000 (Α140) και ιδιαίτερα η παράγραφος 4 α & β αυτού. Ακόμα το ισχύον Διάταγμα ή απόφαση όρων δόμησης της περιοχής καθώς και η ατομική απόφαση χαρακτηρισμού του γειτονικού διατηρητέου κτιρίου.

Ζ. Κτίρια για κατεδάφιση.    

1.Νομικό Καθεστώς Προστασίας

Ισχύουν οι διατάξεις του ΓΟΚ και ιδιαίτερα το άρθρο 4 παρ. 7 καθώς και οι ατομικές αποφάσεις καθορισμού όρων δόμησης και χρήσης και του Διατάγματος της περιοχής. Γενικά όλες οι μελέτες κατεδάφισης παραπέμπονται στη αρμόδια ΕΠΑΕ, ιδιαίτερα αυτές που βρίσκονται σε παραδοσιακούς οικισμούς η ζώνες προστασίας κάθε μορφής. Εάν η ΕΠΑΕ κρίνει ότι το κτίριο δεν αξίζει να διατηρηθεί τότε προωθείται ο φάκελος για έκδοση άδειας κατεδάφισης. Εάν προτείνεται ο χαρακτηρισμός τότε υποβάλλεται στο ΥΜΑΘ ο φάκελος μαζί με την πρόταση χαρακτηρισμού για την κίνηση της διαδικασίας χαρακτηρισμού. 

Η. Κτίρια προς χαρακτηρισμό καθώς και στοιχεία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος.

1.Νομικό Καθεστώς Προστασίας

Για να τεθεί ένα κτίριο υπό την αρμοδιότητα του Υ.ΜΑ.Θ πρέπει να χαρακτηρισθεί ως διατηρητέο.  Αυτό γίνεται με τη διαδικασία του χαρακτηρισμού κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 4 του  ΓΟΚ όπως αυτό ισχύει μετά τις 13/6/2000 και ιδιαίτερα των  παραγράφων 2 & 3 αυτού.

Θ. Ετοιμορροπία.  Επικινδύνως Ετοιμόρροπα κτίρια.

1.Νομικό Καθεστώς Προστασίας

α.         Γενικά ισχύουν οι διατάξεις  του άρθρου 4 ΓΟΚ (Ν. 1577) όπως αυτό ισχύει μετά τις 13/6/2000. το από 13/22. 01. 1929  Π.Δ. περί επικινδύνων  οικοδομών και η απόφαση 1343/1989 του ΣτΕ (τμ. Δ´).

β.         Εάν το κτίριο είναι χαρακτηρισμένο ως διατηρητέο και κρίνεται από την αρμόδια επιτροπή  επικινδύνως ετοιμόρροπο εν όλω ή εν μέρει τότε εφαρμόζονται οι διατάξεις του από 15/1/88 Π.Δ. (ΦΕΚ Δ´ 317/28.4.88) «Περί διατήρησης, επισκευής ή ανακατασκευής αρχιτεκτονικών, καλλιτεχνικών και στατικών  στοιχείων διατηρητέων κτιρίων».

γ.         Στην περίπτωση που κάποιο κτίριο είναι ετοιμόρροπο και κινείται η διαδικασία χαρακτηρισμού του ως διατηρητέου τότε κατά την απόφαση 1343/1989 του ΣτΕ η αρμόδια για τον έλεγχο του κινδύνου Υπηρεσία οφείλει να εξετάσει το θέμα άρσης της επικινδυνότητας με ήπια μέσα. Το θέμα γενικά καλύπτεται από τις διατάξεις του άρθρου 4 παρ. 5 α, β ,γ του ισχύοντος ΓΟΚ.

δ.         Το πνεύμα της νομοθεσίας είναι ότι το διατηρητέο κτίριο δεν κατεδαφίζεται ούτε αποχαρακτηρίζεται εκτός των ειδικών περιπτώσεων πλάνης περί τα πράγματα. Ο νομοθέτης προβλέπει την αντιμετώπιση της ετοιμορροπίας με μία σειρά μέτρων που καλύπτουν ένα πλήρες φάσμα που αρχίζει από τις επισκευές, αποκατάσταση, κατεδάφιση ή καθαίρεση επικινδύνων μερών   ή τμημάτων και επισκευή έως την πλήρη ανακατασκευή. Η μελέτη ανακατασκευής εγκρίνεται με απόφαση του Υ.ΜΑ.Θ και για την απόφαση αυτή απαιτείται αιτιολογική έκθεση της Δνσης Κοινωνικής – Πολιτιστικής Ανάπτυξης & Επικοινωνίας.

            Μετά τα παραπάνω εφιστάται η προσοχή των Υπηρεσιών στη σύνταξη των Πρωτοκόλλων Ετοιμορροπίας κτιρίων ιδιαίτερα αυτών, που έχουν κριθεί από τις μελέτες της ΕΠΑ ως προτεινόμενα προς χαρακτηρισμό. Ακόμα περισσότερο όταν εκβιάζονται αποχαρακτηρισμοί  ή κατεδαφίσεις διατηρητέων κτιρίων με τη λογική του «επικινδύνως  ετοιμόρροπου» και των κινδύνων, που αυτό εγκυμονεί για τους χρήστες ή περίοικους ή διερχόμενους κοντά και δίπλα από αυτό.

            Τέλος τονίζεται ότι αυθαίρετες κατεδαφίσεις επιβάλλουν διοικητικές ποινές αλλά και η Διοίκηση είναι υπόλογη για παράλειψη οφειλόμενης ενέργειας (άρθρο 5 Π.Δ. 15.4.88/ ΦΕΚ Δ 317/ 28.4.88) καθώς και άλλες διατάξεις περί  αυθαιρέτων ). Ιδιαίτερα υπόλογη είναι η Διοίκηση για παράλειψη οφειλόμενων ενεργειών στις περιπτώσεις προστασίας της Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

πηγή: http://www.mathra.gr/default_2433.aspx

 

 

Για την ΕΕΤΕΜ Βοιωτίας

Το Γραφείο Τύπου 

Κορδοπάτης Σπύρος

Σανιδάς Χαράλαμπος

Φούφουλα Νίκη